Là thủ phủ, trung tâm kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội của tỉnh, với diện tích 271,95km2, chiều dài bờ biển gần 50km, TP Hạ Long có vị trí chiến lược quan trọng trong sự phát triển kinh tế, an ninh quốc phòng của tỉnh cũng như của quốc gia.

Theo quy hoạch tại thời điểm nâng cấp từ thị xã lên thành phố, Hạ Long hình thành 5 vùng kinh tế, đó là vùng thương mại, dịch vụ (bao gồm các phường Yết Kiêu, Trần Hưng Đạo, Hồng Gai, Bạch Đằng, Hồng Hải, Hồng Hà, Cao Xanh, Cao Thắng), vùng công nghiệp, lâm nghiệp (bao gồm các phường Hà Trung, Hà Tu, Hà Khánh, Hà Lầm, Hà Phong), vùng khu công nghiệp, cảng biển (bao gồm khu vực phía tây bắc phường Bãi Cháy, phía bắc phường Việt Hưng và các phường Hà Khẩu, Giếng Đáy), vùng du lịch, thương mại (bao gồm khu vực phía nam phường Bãi Cháy, phường Hùng Thắng, Tuần Châu) và vùng  nông, lâm, ngư nghiệp (bao gồm phường Đại Yên và khu vực phía nam phường Việt Hưng).

Về giao thông, Hạ Long hội tụ đủ các tiềm năng giao thông thuỷ, bộ, đường sắt... tạo điều kiện thông thương từ khu vực cửa khẩu biên giới về các tỉnh, thành bạn trong nước và vươn ra các nước trong khu vực. Cũng như vậy, đây là trung tâm kinh tế công nghiệp, cảng biển, du lịch... quan trọng bậc nhất của tỉnh. Chính vì thế, việc được nâng cấp từ thị xã lên thành phố không chỉ nâng tầm vị thế của Hạ Long, mà còn có ý nghĩa quan trọng trong tiến trình chung của Quảng Ninh, mở ra một hướng đi mới trong xu thế hội nhập và phát triển của tỉnh. Có thể nói, việc thành lập TP Hạ Long, thành phố đầu tiên của tỉnh đã khẳng định vị thế của Quảng Ninh là một trong những trọng điểm về kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội và quốc phòng ở vùng Đông Bắc Tổ quốc, tạo tiền đề cho Quảng Ninh có những bước phát triển nhanh, mạnh và vững chắc hơn trong các giai đoạn kế tiếp.

Chỉ sau 10 năm kể từ ngày thành lập, ngày 26/9/2003, thành phố Hạ Long được công nhận là đô thị loại II. Quá trình xây dựng và phát triển, Hạ Long đã có bước phát triển mạnh mẽ, vững chắc và đã được Thủ tướng Chính phủ quyết định công nhận là đô thị loại I trực thuộc tỉnh Quảng Ninh vào ngày 10/10/2013.

Đặc biệt, ngày 17/12/2019, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết số 837/NQ-UBTVQH14 về việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã thuộc tỉnh Quảng Ninh. Theo đó: Sáp nhập toàn bộ 843,54km² diện tích tự nhiên và 51.003 người của huyện Hoành Bồ gồm thị trấn Trới và 12 xã vào thành phố Hạ Long. Thành lập phường Hoành Bồ thuộc thành phố Hạ Long trên cơ sở toàn bộ diện tích và dân số của thị trấn Trới. Thành phố Hạ Long có 21 phường và 12 xã như hiện nay.

Với vai trò là hạt nhân đi đầu trong định hướng không gian phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, TP Hạ Long đã và đang vươn mình mạnh mẽ trở thành đô thị hiện đại với hệ thống hạ tầng giao thông được đầu tư xây dựng đồng bộ. TP Hạ Long phấn đấu xây dựng trở thành thành phố phát triển kinh tế đa ngành, phù hợp với định hướng phát triển đô thị, góp phần quan trọng trong lộ trình nhiệm vụ xây dựng Quảng Ninh trở thành thành phố trực thuộc Trung ương trước năm 2030.